Trong hành trình dựng xây đất nước, thủy lợi luôn được coi là “quốc sách hàng đầu”, bởi nó trực tiếp bảo đảm an ninh lương thực, phòng chống thiên tai và tạo tiền đề cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Nhìn lại các giai đoạn phát triển, có thể thấy mỗi bước chuyển mình của nông nghiệp, mỗi thành tựu trong công nghiệp hóa - hiện đại hóa đều gắn chặt với những công trình thủy lợi lớn lao. Và giữa vùng Đông Nam Bộ phồn hoa hôm nay, Hồ Dầu Tiếng hiện lên như một trái tim xanh – vừa mang giá trị lịch sử, vừa là nền tảng cho sự phát triển hiện tại và tương lai.

Hình 1: Hồ Dầu Tiếng – hồ chứa nước nhân tạo lớn nhất miền Nam, “trái tim” thủy lợi nuôi dưỡng hàng triệu cư dân vùng Đông Nam Bộ (Nguồn: https://nucuoimekong.com/).

Công trình tầm vóc quốc gia

Khởi công xây dựng từ đầu thập niên 1980, Hồ Dầu Tiếng được xem là một trong những hồ chứa nước nhân tạo lớn nhất Việt Nam, với dung tích khoảng 1,58 tỷ mét khối và diện tích mặt nước lên tới 270 km². Công trình đập chính dài hơn 6,7 km, cao 42 m, cùng hệ thống kênh dẫn nước trải rộng, tạo thành một mạng lưới thủy lợi vĩ đại. Từ khi hoàn thành, hồ đã trở thành nguồn sống cho hàng triệu người dân thuộc các tỉnh Tây Ninh, Bình Dương, Bình Phước, thậm chí lan tỏa đến tận TP. Hồ Chí Minh.

Hồ Dầu Tiếng không chỉ cấp nước tưới tiêu cho hàng trăm nghìn ha đất nông nghiệp, mà còn cung cấp nước sinh hoạt, nước cho công nghiệp, góp phần điều tiết lũ và duy trì dòng chảy mùa khô cho sông Sài Gòn. Song hành cùng nông nghiệp, công trình này cũng mở ra cơ hội phát triển nguồn thủy sản phong phú, trở thành sinh kế quan trọng của nhiều hộ dân quanh vùng. Có thể nói, Hồ Dầu Tiếng là một công trình thủy lợi mang tính chiến lược, đóng góp to lớn vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của cả vùng Đông Nam Bộ.

Thách thức trong quản lý vận hành

Tuy nhiên, sau hơn bốn thập niên vận hành, Hồ Dầu Tiếng cũng phải đối diện với những thách thức không nhỏ. Thời gian khiến nhiều hạng mục công trình có dấu hiệu xuống cấp. Biến đổi khí hậu toàn cầu làm gia tăng tình trạng hạn hán kéo dài, mưa lũ cực đoan, đòi hỏi việc quản lý nguồn nước phải linh hoạt và hiệu quả hơn bao giờ hết. Bên cạnh đó, nhu cầu về nước cho sinh hoạt, công nghiệp và nông nghiệp ngày càng tăng, tạo áp lực lớn cho công tác điều tiết.

Trong bối cảnh ấy, yêu cầu hiện đại hóa quản lý vận hành các công trình thủy lợi trở nên cấp bách. Từ việc số hóa dữ liệu, giám sát tự động, ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo đến triển khai các hệ thống điều khiển từ xa, tất cả đều nhằm bảo đảm an toàn công trình, khai thác bền vững nguồn tài nguyên nước và phục vụ hiệu quả nhu cầu phát triển.

Cầu nối tri thức – Hợp tác chiến lược

Thấu hiểu tầm vóc và trách nhiệm này, mới đây, đoàn cán bộ giảng viên Khoa Cơ khí, Trường Đại học Thủy lợi đã có chuyến thăm và làm việc với Ban quản lý Hồ Dầu Tiếng. Trong không khí trao đổi cởi mở và thực chất, hai bên đã cùng nhau bàn bạc về những giải pháp kỹ thuật, công nghệ hiện đại có thể áp dụng trong công tác vận hành và quản lý hồ chứa. Những kinh nghiệm từ thực tiễn quản lý hồ, kết hợp với tri thức và nghiên cứu từ giảng đường đại học, đã mở ra một hướng hợp tác chiến lược – nơi tri thức và thực tế gặp nhau để kiến tạo giải pháp.

Phía Trường Đại học Thủy lợi cam kết sẽ hỗ trợ bằng các giải pháp công nghệ tiên tiến nhằm nâng cấp, cải tạo hệ thống công trình đang dần xuống cấp theo thời gian. Đây không chỉ là lời hứa hẹn hợp tác, mà còn là minh chứng cho vai trò xã hội của một trường đại học đầu ngành trong lĩnh vực thủy lợi – nơi đào tạo, nghiên cứu và đồng hành cùng sự phát triển đất nước.

Hình 2: Đoàn cán bộ, giảng viên Khoa Cơ khí – Trường Đại học Thủy lợi làm việc và giao lưu với các cán bộ quản lý Hồ Dầu Tiếng, trao đổi về các giải pháp công nghệ hiện đại trong quản lý vận hành công trình.

Kỹ thuật Cơ khí – Nền tảng cho đổi mới công nghệ

Trong bức tranh hợp tác ấy, không thể không nhắc tới vai trò của ngành Kỹ thuật Cơ khí tại Trường Đại học Thủy lợi. Nếu như Hồ Dầu Tiếng là công trình biểu tượng cho sức mạnh của thủy lợi Việt Nam, thì ngành Cơ khí chính là nền tảng công nghệ để vận hành, duy trì và hiện đại hóa những công trình như thế.

Hình 3: Hệ thống xy lanh nâng/hạ cửa van và trạm nguồn – “trái tim cơ khí” vận hành nhịp nhàng để điều tiết nước, chống hạn – mặn, bảo đảm an ninh nguồn nước cho cả vùng.

Tại Trường Đại học Thủy lợi, ngành Kỹ thuật Cơ khí được định hướng là một trong những ngành mũi nhọn. Chương trình đào tạo không chỉ bám sát kiến thức cơ bản như thiết kế – chế tạo máy, cơ điện tử, tự động hóa, công nghệ CAD/CAM/CAE, mà còn mở rộng sang những lĩnh vực hiện đại: mô phỏng số, in 3D kim loại, tối ưu hóa cấu trúc, cơ học chất lỏng ứng dụng, thủy lực – khí nén, hệ thống HVAC, thị giác máy, trí tuệ nhân tạo, điều khiển robot và mạng IoT công nghiệp.

Những kiến thức này chính là chìa khóa để các kỹ sư cơ khí tham gia vào việc thiết kế, bảo dưỡng, hiện đại hóa các công trình thủy lợi quy mô lớn. Từ hệ thống bơm, cống, trạm thủy điện, cho đến giải pháp tự động hóa trong điều tiết nước – tất cả đều cần bàn tay và khối óc của những kỹ sư cơ khí được đào tạo bài bản.

Không gian học tập và trải nghiệm thực tiễn

Một điểm nhấn đặc biệt của ngành Kỹ thuật Cơ khí Trường Đại học Thủy lợi là sự đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất và môi trường học tập. Hệ thống phòng thí nghiệm, xưởng cơ khí, xưởng ô tô, cùng với các phòng mô phỏng robot, thủy lực – khí nén, đo lường chính xác… tạo nên không gian thực hành chuyên sâu, giúp sinh viên tiếp cận trực tiếp với công nghệ hiện đại.

Không chỉ dừng lại trong giảng đường, sinh viên còn có cơ hội thực tập, làm việc tại các tập đoàn lớn như Hyundai, Samsung, LG Display, Honda, Toyota, VinFast… và nhiều doanh nghiệp Nhật Bản, Hàn Quốc. Đây chính là bước đệm để sinh viên rèn luyện kỹ năng, tiếp cận quy trình làm việc quốc tế và sẵn sàng trở thành nguồn nhân lực chất lượng cao sau khi tốt nghiệp.

Khát vọng vươn xa

Với đội ngũ giảng viên phần lớn là tiến sĩ tốt nghiệp từ Nhật Bản, Mỹ, Đức, Pháp… ngành Kỹ thuật Cơ khí Trường Đại học Thủy lợi không chỉ mang đến tri thức quốc tế, mà còn truyền cảm hứng, khát vọng đổi mới cho sinh viên. Mỗi bài giảng, mỗi dự án nghiên cứu đều là sự kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa công nghệ hiện đại và nhu cầu xã hội.

Đặt trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công nghiệp hóa – hiện đại hóa, ngành Kỹ thuật Cơ khí không chỉ đào tạo ra những kỹ sư, thạc sĩ, tiến sĩ, mà còn góp phần trực tiếp vào công cuộc xây dựng và vận hành các công trình tầm vóc quốc gia như Hồ Dầu Tiếng. Những thế hệ kỹ sư hôm nay sẽ là người tiếp nối và nâng tầm di sản ấy, bằng tri thức, công nghệ và khát vọng cống hiến.

Kết nối cho tương lai

Hồ Dầu Tiếng và Trường Đại học Thủy lợi – hai biểu tượng ở hai lĩnh vực khác nhau nhưng lại gặp nhau ở điểm chung: đều trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường, đều gắn bó với sự sống còn của nông nghiệp, công nghiệp và dân sinh. Một bên là công trình thủy lợi khổng lồ, điều tiết dòng chảy cho cả vùng Đông Nam Bộ. Một bên là cái nôi đào tạo nguồn nhân lực, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ cho những công trình ấy.

Ngày nay, trước yêu cầu đổi mới và phát triển, mối liên kết ấy càng trở nên ý nghĩa. Hồ Dầu Tiếng cần công nghệ, giải pháp và con người để vận hành bền vững. Trường Đại học Thủy lợi, với ngành Kỹ thuật Cơ khí, chính là nơi ươm mầm những kỹ sư sẽ đảm nhận trọng trách ấy. Đó là sự kết nối của tri thức, công nghệ và trách nhiệm xã hội – một mối gắn kết cho tương lai.