Cao Bằng – Khát vọng vươn cao cùng dòng sông Bằng

Thành phố Cao Bằng, thủ phủ của tỉnh miền núi giàu truyền thống cách mạng, đang từng ngày đổi thay mạnh mẽ để hòa mình vào nhịp phát triển chung của đất nước. Giữa lòng thành phố, sông Bằng uốn lượn như dải lụa xanh, vừa cung cấp nguồn nước sinh hoạt và sản xuất, vừa là mạch sống văn hóa – tinh thần của bao thế hệ người dân nơi đây.

Tuy nhiên, cũng chính dòng sông này lại đặt ra nhiều thách thức. Vào mùa khô, mực nước sông Bằng xuống thấp, ảnh hưởng đến cấp nước và sinh hoạt của nhân dân. Ngược lại, mùa mưa lũ lại dâng cao, gây sạt lở, đe dọa an toàn nhà cửa và hạ tầng ven bờ. Để giải quyết căn cơ những vấn đề đó, thành phố Cao Bằng đã đầu tư xây dựng công trình đập dâng sông Bằng, một dự án thủy lợi – đô thị trọng điểm, vừa đảm bảo nguồn nước, vừa tạo cảnh quan sinh thái và mở ra hướng phát triển du lịch bền vững cho đô thị miền núi biên cương.

Công trình dân sinh và phát triển đô thị

Đập dâng sông Bằng được xây dựng tại phường Tân Giang, ngay trung tâm thành phố Cao Bằng, với tổng mức đầu tư khoảng 150 tỷ đồng. Công trình được thiết kế hiện đại, hài hòa giữa yêu cầu kỹ thuật và kiến trúc cảnh quan.

Hình 1: Đập dâng sông Bằng với những cánh cửa thép nặng hàng trăm tấn – minh chứng cho sức mạnh của trí tuệ và kỹ thuật cơ khí hiện đại.

Với hệ thống cửa van khổng lồ, đập có khả năng điều tiết mực nước sông quanh năm. Mùa khô, đập giữ nước, duy trì dòng chảy phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Mùa mưa, cửa van được nâng hạ linh hoạt, đảm bảo thoát lũ gần như tự nhiên, giảm tốc độ dòng chảy, hạn chế ngập úng và xói lở bờ sông.

Không chỉ mang ý nghĩa thủy lợi, công trình còn góp phần tạo không gian mặt nước rộng thoáng ngay trung tâm đô thị. Đây sẽ là điểm nhấn cảnh quan, tạo điều kiện cho thành phố phát triển du lịch đường sông, công viên ven sông, biến sông Bằng trở thành “linh hồn xanh” của một đô thị hiện đại nhưng vẫn giữ được bản sắc miền núi.

Cửa van khổng lồ và thách thức kỹ thuật

Điểm đặc biệt của đập dâng sông Bằng chính là hệ thống 3 khoang cửa van khổng lồ, mỗi cửa được nâng hạ bằng 02 bộ tời thủy lực mạnh mẽ – tổng cộng 06 bộ tời cho toàn bộ công trình.

• * Sức nâng: 110 tấn mỗi bên, tương đương 220 tấn/cửa van.
• * Hành trình nâng hạ: 11 mét.
• * Cáp thép: đường kính 24 mm, bội số cáp 2×6.
• * Tang tời: đường kính 860 mm.
• * Vận tốc nâng hạ: tối đa 0,4 mét/phút, có thể điều chỉnh linh hoạt.

Những con số khô khan ấy lại chứa đựng cả một thách thức kỹ thuật: vận hành chính xác những cánh cửa thép nặng hàng trăm tấn trong điều kiện dòng chảy phức tạp, bùn cát bào mòn, mực nước thay đổi nhanh chóng. Mỗi thao tác nâng hạ, mỗi vòng quay của tang tời đều phải đảm bảo an toàn tuyệt đối – bởi phía sau cánh cửa van là sinh kế, là an toàn của cả một thành phố.

Hình 2: Bên trong công trình là cả một hệ thống cơ khí – thủy lực chính xác, nơi từng vòng quay tang tời bảo đảm an toàn cho cả dòng sông.

Dấu ấn của Khoa Cơ khí – Trường Đại học Thủy lợi

Trong giai đoạn nghiệm thu và vận hành thử nghiệm công trình, các thầy thuộc Bộ môn Kỹ thuật Hệ thống công nghiệp – Khoa Cơ khí – Trường Đại học Thủy lợi đã trực tiếp tham gia. Với kinh nghiệm giảng dạy, nghiên cứu và thực tiễn phong phú, các thầy đã góp phần quan trọng vào việc kiểm định, đánh giá và đảm bảo an toàn cho hệ thống cơ khí – thủy lực của đập.

Đặc biệt, đoàn cán bộ Khoa Cơ khí không chỉ dừng lại ở khâu nghiệm thu. Từ tầm nhìn dài hạn, các thầy đã đưa ra nhiều giải pháp nâng cấp và hoàn thiện cho các giai đoạn sau này, trong đó nhấn mạnh:

• * Cải tiến hệ thống truyền động để tăng độ bền, giảm hao mòn.
• * Ứng dụng cảm biến IoT để giám sát tình trạng vận hành của cửa van.
• * Áp dụng bảo trì dự đoán (predictive maintenance) nhằm phát hiện sớm nguy cơ sự cố, tiết kiệm chi phí.
• * Tích hợp công nghệ tự động hóa thông minh để điều tiết mực nước tối ưu.

Hình 3: Các giảng viên Bộ môn Kỹ thuật Hệ thống công nghiệp – Khoa Cơ khí – Trường ĐH Thủy lợi tham gia trực tiếp nghiệm thu, góp phần bảo đảm an toàn và hiệu quả vận hành công trình.

Những đóng góp đó không chỉ đảm bảo công trình vận hành an toàn ở hiện tại, mà còn định hình hướng phát triển bền vững cho tương lai. Đây chính là minh chứng rõ ràng nhất cho vai trò của Trường Đại học Thủy lợi: không chỉ đào tạo nguồn nhân lực, mà còn trực tiếp đồng hành cùng các công trình trọng điểm của đất nước.

Kỹ thuật Cơ khí – Nền tảng cho kỷ nguyên công trình hiện đại

Đập dâng sông Bằng là một ví dụ điển hình về sự hội tụ của các thành tựu cơ khí – thủy lực – tự động hóa. Đằng sau mỗi cửa van thép, mỗi tang tời thủy lực, mỗi hệ thống điều khiển SCADA… là tri thức cơ khí được vận dụng sáng tạo.

Tại Trường Đại học Thủy lợi, ngành Kỹ thuật Cơ khí được định hướng là ngành mũi nhọn. Sinh viên được đào tạo từ nền tảng thiết kế – chế tạo máy, cơ điện tử, tự động hóa, CAD/CAM/CAE, đến công nghệ tiên tiến như in 3D kim loại, tối ưu cấu trúc, robot công nghiệp và IoT công nghiệp.

Hệ thống phòng thí nghiệm hiện đại và xưởng thực hành cơ khí giúp sinh viên rèn luyện kỹ năng thiết kế, gia công, lắp ráp, vận hành. Các em còn có cơ hội thực tập tại những tập đoàn lớn như Hyundai, Samsung, Honda, Toyota, VinFast… để sớm làm quen với quy trình công nghiệp chuyên nghiệp.

Đặc biệt, đội ngũ giảng viên của Khoa Cơ khí phần lớn được đào tạo tại các quốc gia công nghiệp phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, Mỹ, Pháp… Không chỉ mang về tri thức mới, họ còn truyền cho sinh viên tinh thần kỷ luật, sáng tạo và tư duy toàn cầu.

Nhờ vậy, ngành Kỹ thuật Cơ khí – Trường Đại học Thủy lợi đã và đang đào tạo ra những thế hệ kỹ sư đủ bản lĩnh để tham gia, thậm chí dẫn dắt, trong những công trình tầm vóc quốc gia như đập dâng sông Bằng.

Hình 4: Tri thức gắn với công trình – trách nhiệm gắn với tương lai. Đó là dấu ấn của Trường Đại học Thủy lợi trong mỗi công trình tầm vóc quốc gia.

Tri thức cơ khí – Tạo nét duyên cho dòng sông Bằng

Ngày mai, khi công trình đập dâng hoàn thành và đi vào vận hành ổn định, dòng sông Bằng sẽ trở thành “mặt gương xanh” giữa lòng thành phố Cao Bằng, vừa trữ nước, vừa làm đẹp cảnh quan, vừa tạo nền tảng cho du lịch phát triển.

Nhưng quan trọng hơn, đằng sau thành công ấy có dấu ấn của tri thức – của những kỹ sư cơ khí, của Trường Đại học Thủy lợi – những người thầm lặng giữ cho từng cánh cửa van vận hành trơn tru, giữ cho dòng chảy ổn định, giữ cho thành phố thêm tươi xanh, thêm bền vững.

Đó cũng chính là thông điệp lớn nhất: tri thức cơ khí hôm nay sẽ là nền móng cho những công trình của ngày mai, góp phần đưa đất nước vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.

NVT